Şema Terapi Nedir?
Şema Terapi Jeffrey Young tarafından geliştirilmiş, erken dönemde oluşan yaşantıların yetişkinlik dönemindeki etkilerini ve değişimini ele alan bir terapi yöntemidir. Bu terapi modeli, bilişsel davranışçı terapi (BDT) psikanaliz, gestalt, bağlanma teorisi unsurlarını birleştiren daha yeni bir yaklaşımdır. Şemalar erken dönemde meydana geldiklerinden ve yaşan boyu gelişerek ilerlediklerinden değiştirilmeleri oldukça zorludur. Bu yapıların ne zaman ve nasıl şekillendiğini anlayabilmek değişim için atılan en önemli adımlardan biridir.
Kişinin çocukken karşılanmayan bazı ihtiyaçları sonucunda belirli alanlara ait şemalar meydana gelir. Bu alanlar ve alanlara ait şemalar aşağıda verilmiştir.
ALAN I:
Ayrılma ve Reddedilme
- Terk edilme/İstikrarsızlık
- Şüphe/Kötüye Kullanılma
- Duygusal Yoksunluk
- Kusurluluk/Utanç
- Sosyal İzolasyon/Yabancılaşma
ALAN II:
Bozulmuş Özerklik ve başarısızlık
- Bağımlılık/Yetersizlik
- Beklenmedik Olaylar karşısında dayanıksızlık
- Yapışıklık/Gelişmemiş Benlik
- Başarısızlık
ALAN III:
Zayıf Sınırlar
- Haklılık
- Yetersiz öz-denetim ve kontrol
ALAN IV:
Başkaları Yönelimlilik
- Boyun eğme
- Kendini feda
- Onay arayıcılık
ALAN V:
Aşırı Duyarlılık ve Baskılama
- Karamsarlık/kötümserlik
- Duyguları Bastırma
- Yüksek Standartlar
- Cezalandırıcılık
Kişiler bir şemaya veya birkaç şemaya birden sahip olabilirler. Aynı zamanda şemalarla başa çıkma biçimleri kişiden kişiye farklılık gösterir. Başa çıkma biçimleri, şemalarımızı iyileştirmek yerine sorunun veya sorunların devam etmesine neden olur. Bu biçimler;şema teslimi, şema kaçınması ve şema aşırı telafisi olmak üzere üçe ayrılır.
Şema Teslimi: Şemalar tetiklendiğinde ortaya çıkan duygu, düşüncelere boyun eğme, teslim olmaya neden olan tutumları içerir. Böylelikle kişiler şemalarına sahip olmayı sürdürmeye devam ederler.
Şema Kaçınması: Kişiler, şemalarını tetikleyecek kişi, durum ve olaylardan uzak durarak kendilerini şema nedeniyle ortaya çıkacak rahatsız edici düşüncelerden korumaya çalışırlar.
Şema Aşırı Telafisi: Şema tetiklendiğinde ortaya çıkan duygunun tam tersi davranışlarda bulunarak mücadele etme şeklidir.
Şema Terapi Süreci Nasıl İşler?
Uzman psikologlar ve terapistler tarafından uygulanan şema terapinin odağı kişinin uyumsuz şemalarını belirlemek ve değiştirmektir. Amaç, kişinin sahip olduğu işlevsiz alanları aşamalı olarak yok ederek yerine kişinin temel ihtiyaçlarını fark edebileceği sağlıklı zemin oluşturmaktır.
Kaynak
Young Jeffrey E. ve Klosko Janet S. (2012) Hayatı Yeniden Keşfedin, Psikonet Yayınları: İstanbul.